Geen Kerstman in IJsland, maar 13 Yule Lads !
In IJsland kent men niet de traditie van de Kerstman, maar men heeft hier (maar liefst 13) zogenaamde “Yule Lads”. Deze Kerst (Yule in het IJslands) traditie bestaat eruit dat er elke nacht een Yule Lad, beginnend 13 nachten voor het Kerstfeest, vanuit de bergen afdaalt. De IJslandse kinderen mogen in deze periode elke dag hun schoen zetten in het raam en de Yule Lads brengen kleine cadeautjes voor hen mee, tenminste wanneer ze lief geweest zijn. Als dit niet het geval is lopen ze het risico een rotte aardappel in hun schoen te vinden. De kinderen leggen eten en drinken, zoals koekjes, fruit, skyr, vleeswaren of melk bij hun schoen voor de Yule Lads.
Alle 13 Yule Lads broers hebben hun eigen kenmerken en gewoontes. Zij staan er om bekend dat ze ondeugend zijn, dingen wegnemen en graag grappen uithalen. Hun moeder is de mythische Grýla, een reuzin, met de kenmerken van een trol. Zij kwam al voor in Edda verhalen uit de 13e eeuw. Zij wordt zeer gevreesd, omdat ze kinderen die niet lief zijn geweest in haar kookpot stopt en opeet. Ook haar grote zwarte kat, de Yule Cat, heeft de gewoonte kinderen op te eten die geen nieuwe kleren dragen met Kerst. Volgens de verhalen woont Grýla met haar derde echtgenoot Leppalúði in een grot in Dimmuborgir, bij het Myvatn meer in Noord IJsland. In de winkelstraten van Reykjavik en Akureyri kun je replica’s van Grýla en Leppalúði tegenkomen.
De soms lastig uit te spreken IJslandse namen en kenmerken van de 13 Yule Lads zijn als volgt:
12/12 De eerste heet Stekkjarstaur. Hij vindt het leuk om schapen te laten schrikken en op te jagen. Hij is de oudste broer en heeft een beetje stijve benen en loopt wat moeilijk. Hij is ook de eerste die weer vertrekt naar de bergen op 25/12.
13/12 De tweede heet Giljagaur. Hij verstopt zich in greppels tot hij de kans heeft om melk te stelen in de koeienstallen.
14/12 De derde is Stúfur. Hij is een van de meest favoriete Yule Lads bij de kinderen, waarschijnlijk omdat hij zelf ook klein is. Hij steelt pannen om de korsten eruit te eten. Kinderen zetten een ladder bij hun raam omdat hij zo klein is.
15/12 De derde heet Þvörusleikir. Hij is heel mager en staat erom bekend dat hij graag pollepels aflikt.
16/12 De volgende is Pottaskefill, oftewel de pottenschraper, die de restjes uit pannen opeet.
17/12 Askasleikir is een van de engere Yule Lads. Hij verstopt zich onder bedden en wacht tot mensen een kom eten op de grond zetten om deze leeg te likken.
18/12 Hurðaskellir is een van de meest populaire Yule Lads. Hij schept er vreugde in om hard deuren dicht te gooien, vooral midden in de nacht, zodat iedereen dan wakker wordt.
19/12 Skyrgámur is de volgende; zoals zijn naam al zegt, is hij gek op skyr (soort IJslandse yoghurt).
20/12 Bjúgnakrækir verstopt zich en kijkt of hij ergens worstjes kan pikken.
21/12 Veel kinderen zijn bang voor Gluggagægir, die door de ramen gluurt of hij wat kan stelen.
22/12 Gáttaþefur staat bekend om zijn grote neus en goede reukvermogen. Hij snuffelt aan deuren om te ruiken of er nog ergens wat eten te halen is.
23/12 Ketkrókur, wat vleeshaak betekent, is de een na laatste. Hij gebruikt een haak om vlees te stelen.
24/12 De dertiende en laatste is Kertasníkir, oftewel de kaarsendief. Vroeger werden kaarsen gemaakt van dierlijk vet en waren dus eetbaar. Hij neemt altijd de grootste cadeaus mee voor Christmas Eve.
Deze unieke traditie heeft een aantal raakvlakken met ons Sinterklaas feest, zoals het zetten van je schoen, dat je geen cadeautjes krijgt als je niet lief bent en de ondeugende Pieten. In vroeger tijden stonden de Yule Lads bekend als indringers en gemene grappenmakers die van de bevolking stalen, of hen op een andere manier lastig vielen. In de loop der jaren is hen karakter echter een stuk vriendelijker geworden en zijn ze meer vergelijkbaar met de Kerstman.
